‘Verbind regulier en speciaal onderwijs voor kansengelijkheid’
Onderwijsminister Arie Slob bracht maandag 2 december een bezoek aan Altra College (AC) Haarlemmermeer. Hij was in het voorjaar gevraagd om langs te komen bij Altra door Chantal Goedertier, die inmiddels een ‘kort lijntje’ onderhoudt met de beleidsman vanwege haar uitverkiezing tot Leerkracht Speciaal Onderwijs van het Jaar 2019. Omdat als inhoud van het gesprek de verbinding tussen speciaal en regulier onderwijs centraal stond, was gekozen voor Haarlemmermeer als locatie. Daar slaagde directeur Pien Stroethoff er onlangs in een verbinding te maken met het reguliere Herbert Vissers College, waardoor de kansenongelijkheid voor ‘speciale leerlingen’ af neemt.
Leerlingen delen ervaringen
Een mooi praktijkvoorbeeld dus meteen voor de minister van de noodzakelijke verbinding tussen speciaal en regulier in het kader van passend onderwijs. Na het welkomstwoord van Chantal mochten drie leerlingen verhalen over hun ervaringen binnen het speciaal en regulier onderwijs.
Noor kwam in oktober 2018 op AC Haarlemmermeer binnen. Ze was twee jaar niet naar school geweest vanwege angst- en dwangstoornissen. ,,Ik heb hier hard gewerkt en ben kort geleden doorgestroomd naar het regulier voortgezet onderwijs. Ik heb nog steeds begeleiding vanuit hier, maar de overstap gaat vooralsnog goed." De minister vraagt hoe het komt dat ze er nu wel in slaagt om naar school te gaan. ,,Ik kreeg hier de begeleiding die ik nodig had. Ik moest er bijvoorbeeld weer aan wennen om naar school te gaan.”
Ze is blij dat ze doorstroomt. ,,Ik vind het fijn dat ik hier klaar ben, al ga ik de docenten wel missen. Voor mijn toekomst is het goed dat ik deze stap maak. Ik heb het gevoel dat ik op het regulier meer kan loslaten. Ik ben er nu klaar voor ben en ik zit er op mijn plek.” Deze week heeft ze op Haarlemmermeer haar laatste begeleidingsgesprek. Op haar nieuwe school heeft Noor ook een persoonlijk begeleider, zodat de overgang een goede kans van slagen heeft. ,,Ik wil niet weer terugvallen.”
De kracht van persoonlijke aandacht
Damian kwam net als Noor vorig jaar binnen op AC Haarlemmermeer. Op de reguliere havo liep het niet lekker. ,,Ik kreeg op school wel begeleiding, maar die sloeg nergens op”, vertelt hij zonder schroom aan de minister. ,,In eerste instantie wilde ik helemaal niet naar deze school. Maar toen ik uiteindelijk de stap had gemaakt, bracht het me heel veel rust, minder stress en ik werd hier zo goed geholpen.”
Omdat AC Haarlemmermeer geen havo biedt, maar de docenten wel zagen dat Damian veel in zijn mars heeft, werd hem voorgesteld het derde en vierde jaar van de mavo in een jaar te doen. En hij slaagde daarin! Damian, vandaag speciaal gehuld in pak, glundert van trots. Hij zit nu op het ROC Hoofddorp (studierichting luchtvrachtspecialist), maar komt nog elke week terug om een ‘bakkie’ te doen met zijn docenten. ,,Hier is het een stuk socialer. Je bent niet een van de 1000 leerlingen. Er is nauwelijks een band met een docent in het volwassenenonderwijs.”
Hij mist dat heel erg. Juist voor leerlingen zoals hij is persoonlijke aandacht, gezien en gehoord worden, heel erg belangrijk. ,,Hier hebben ze goede zorg. Je weet dat je er altijd terecht kan. Toen ik hier zat, maakte ik er geen gebruik van. Maar de wetenschap dat het er is, maakte dat het goed ging met mij. Waarschijnlijk zit het in mijn hoofd”, lacht hij. ,,De eerste maand op het ROC heb ik het heel moeilijk gehad. Het gaat nu wat beter.”
De minister vraagt of er een risico bestaat dat hij terugvalt. ,,Ja”, zegt Damian eerlijk. ,,Ik mis het meest het contact met de docenten van hier. Bijvoorbeeld als je een rotweekend hebt gehad, dan kun je daar hier over praten. Maar ik ben ook sterker geworden.”
'Niemand sprak met mij'
Dan komt Nourredine aan het woord. Hij is vanaf de basisschool doorgestroomd naar AC Haarlemmermeer. Met maar één wens: zo snel mogelijk terug naar het regulier. Als een mantra herhaalde hij elke dag: wanneer is het zo ver? Wanneer kan ik naar het regulier? ,,Sinds ik hier zit, is er veel veranderd voor mij. Op de basisschool misdroeg ik me, vandaar dat ik hier naartoe moest. Nu zijn mijn cijfers goed en ben ik minstens tachtig procent aanwezig. Mijn gedrag is beter, maar het gaat nog niet altijd goed. Daarom durf ik nog niet naar het regulier. Ik kies voor zekerheid, ik wil hier niet weg. Ik wil hier mijn diploma halen.”
De minister wil graag weten hoe het kwam dat Nourredines gedrag niet goed was. Of wat er niet goed aan was. ,,Ik was niet gemotiveerd. Niemand sprak echt met me. Daar begonnen we hier juist wel mee en dat heeft veel voor mij veranderd”, aldus Nourredine. Nu heeft hij als doel een baan bij de politie. Rechercheur het liefst. Nourredine is een van de eerste leerlingen die profiteert van de samenwerking met het Herbert Vissers College. Daardoor kan hij examen doen op basis/kader-niveau en doorstromen naar het mbo.
Minister vond school heel saai
Voor de minister zijn de praktijkverhalen van de jongeren helder. Hij begrijpt dat structuur, kleinschaligheid en persoonlijke aandacht en ondersteuning sleutels zijn voor deze leerlingen om deuren te openen die nu op reguliere scholen nog gesloten blijven. Slob: ,,Ik hoor jullie zeggen dat het fijn is als docenten je kennen. Interesse, persoonlijk contact zorgt voor de juiste motivatie. Gezien en gehoord worden zou de basis moeten zijn voor ieder kind.”
Van Damian komt nog een vraag voor de minister: hoe was eigenlijk uw schoolcarrière?
,,Ik kom uit een gezin waarin leren niet vanzelfsprekend was. Mijn vader was een kleine middenstander en moest heel hard werken en mijn moeder had alleen de basisschool gedaan. Ik behoorde in onze familie tot de eerste generatie die de kans had om door te leren. Met horten en stoten. Ik vond school heel saai. Dat had te maken met het aanbieden van onderwijs, dat nu nog steeds zo gebeurt. Ik werd te weinig uitgedaagd en geprikkeld.”
,,Het ging niet vanzelf, maar ineens had ik het te pakken”, weet Slob. ,,Alles draait om motivatie. Ik kreeg vleugels en ging zelfs naar de universiteit. Iedereen heeft mogelijkheden, als je daarvan uit gaat en je knokt ervoor, gebeuren er mooie dingen. Dat zie ik ook bij jullie.”
Wakker liggen van kansenongelijkheid
Bovenschools directeur bij Altra Martijn Zaal wijst de minister echter op de kansenongelijkheid die het hedendaagse speciaal onderwijs heeft ten opzichte van het regulier. ,,Ik lig er ’s nachts wakker van omdat ik weet dat ik deze jongeren niet kan bieden wat het regulier wel kan. Als je hier komt, kun je in geval van Damian niet de havo doen of afmaken.”
,,Of moet je kiezen voor de uitstroom naar zorg als je hier vmbo doet”, vult directeur Pien aan. ,,Terwijl je liever techniek zou willen doen. Maar dat kunnen we niet bieden. Dit creëert kansenongelijkheid.” Ze is er trots op dat door de samenwerking met een reguliere VO die ongelijkheid kleiner is geworden, maar benadrukt dat de samenwerking met het reguliere onderwijs landelijk nog niet echt van de grond komt. ,,Dat moet echt veranderen”, benadrukt Martijn. ,,Het is nu nog te afhankelijk van het samenwerkingsverband per regio.”
Chantal legt ook uit dat zij met haar ‘Klas 5’ op School2Care tegen de beperkingen binnen het huidige onderwijsstelsel. ,,In Klas 5 zitten multi-probleem jongeren van alle niveaus. De meesten stroomden door naar een andere Altra-school, maar bijna nooit terug naar het regulier. Hoe kan dat toch, vroeg ik me af. En hoe kunnen we ervoor zorgen dat het wel lukt? Minder grote klassen? Meer zorg in de reguliere scholen? Onze leerlingen verdienen het net zo goed als reguliere om alles aangeboden te krijgen.”
Kleinschaligheid en aandacht te realiseren in regulier
Volgens Martijn draait het nu vooral om passend leiderschap. Binnen schoolbesturen, binnen samenwerkingsverbanden, binnen scholen. ,,De school die Noor nu toe laat is een mooi voorbeeld. Maar hoe kunnen we het onderwijs nu zo inrichten, dat dit voor al onze leerlingen mogelijk wordt? Het speciaal onderwijs heeft zich afzonderlijk ontwikkeld de afgelopen jaren, maar wij kunnen niet zonder de verbinding met het regulier. Waarom hebben we geen ‘speciale’ klassen in het regulier? Waarom zitten leerlingen hier bij ons? Kleinschaligheid, aandacht; dit is allemaal te realiseren in het regulier. Met inzet van onze specialistische docenten.”
Slob sluit af met de vraag wat er nodig is in wet en- regelgeving om belemmeringen weg te nemen voor mensen op plekken met een hart zoals Chantal. Martijn wijst hem nogmaals op het ontbreken van passend leiderschap. ,,Vijftig procent van mensen zoals Chantal zouden het regulier onderwijs moeten ondersteunen. Dan blijven er leerlingen binnen. Daar is lef voor nodig. Speciaal onderwijs in dienst van regulier onderwijs: onze mensen die werken op plekken waar leerlingen dreigen uit te vallen.”